Bà Liên ngồi thẫn thờ trên bậc thềm căn nhà nhỏ, ánh nắng chiều hắt xiên qua những tàu lá chuối khô, tạo thành những vệt sáng nhợt nhạt trên mặt đất. Khuôn mặt nhăn nheo của bà nặng trĩu ưu tư, đôi mắt hướng về mảnh đất phía trước. Đất - cái từ nghe giản đơn ấy giờ đây trở thành một khối u ám treo lơ lửng giữa cuộc đời bà.

Mảnh đất rộng hơn một ngàn mét vuông ấy là gia tài ông bà tổ tiên để lại. Một khoảng đất cằn, qua bao mùa mưa nắng, nhờ bàn tay bà Liên và gia đình mới trổ bông xanh tốt. Đó là nơi con trai bà dựng căn nhà nhỏ, là nơi những đứa cháu chơi đùa và học cách yêu quý từng luống rau, từng gốc cây. Nhưng giờ đây, vì một đường ranh giới vô hình, một tờ giấy chứng nhận bất cẩn, tất cả đang chực chờ tuột khỏi tay bà.

Ảnh minh họa

Khi tiếng gà gáy sáng còn chưa dứt, anh Phú - con trai bà - nhận được giấy mời từ tòa án. Ông Dũng, người hàng xóm bao năm, đâm đơn kiện, đòi lại 300 mét vuông đất nằm ngay giữa phần đất của gia đình bà Liên. Nguyên do bắt nguồn từ một bản đồ đo đạc sai lệch từ nhiều năm trước, một lỗi kỹ thuật tưởng chừng vô hại nhưng lại biến một phần đất của bà Liên thành vùng đất “chung chủ”.

Bà Liên nhớ rõ cái ngày gặp ông Dũng trong buổi hòa giải ở trụ sở xã. Ông Dũng, người mà mấy mươi năm trước từng là chỗ thân tình, giờ đây nhìn bà bằng ánh mắt lạnh lùng như nhìn một kẻ xa lạ. Những lời qua lại chua chát, những cuộc họp bất thành, và niềm tin từng xây đắp bao năm sụp đổ như ngôi nhà bị mối ăn rỗng ruột.

Hòa giải thất bại. Phiên tòa sơ thẩm mở ra trong một buổi sáng xám xịt, mưa bụi giăng mờ như tấm rèm che ngang số phận. Tôi - luật sư được anh Phú mời đến - nhìn bà Liên, lòng thắt lại. Bà cụ ngồi co ro nơi hàng ghế gỗ, hai bàn tay đan vào nhau, đôi mắt đục ngầu nhìn xuống đất, nơi bà đã từng gieo hạt và đợi chờ những mùa gặt ấm no.

Tiếng chuông phiên tòa vang lên, sắc lạnh. Ông Dũng đứng dậy, khuôn mặt đanh lại, đôi mắt ánh lên tia nhìn của kẻ đang giành giật lại thứ gì đó vô cùng quý giá. Luật sư bên kia trình bày lý lẽ bằng những câu chữ sắc bén như lưỡi dao: Bản đồ cũ, dấu mốc ranh giới, và một sơ suất trong quá trình cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất.

Tôi lật từng trang hồ sơ, nghe những lời buộc tội đanh thép từ phía nguyên đơn. Bà Liên và con trai cúi đầu im lặng. Tôi biết họ không giỏi tranh luận, cũng chẳng đủ ngôn từ để bảo vệ sự thật. Họ chỉ có mảnh đất và những vết chai sần trên tay làm chứng.

Khi đến lượt tôi trình bày, tôi đứng dậy, giọng nói vang lên trong không gian nặng trịch:

“Thưa quý tòa, những tờ giấy này, những dấu mốc kia, chỉ là lỗi kỹ thuật. Nhưng đằng sau chúng là cuộc đời của một gia đình, là bao nhiêu mồ hôi và nước mắt đổ xuống từng tấc đất này. Liệu một sai lệch vô tình có thể tước đoạt tất cả sao?”

Những ánh mắt đổ dồn về phía tôi. Tôi quay sang ông Dũng, giọng mềm lại: “Ông Dũng à, mảnh đất ấy đã chứng kiến biết bao mùa mưa nắng. Ông và bà Liên từng chung nhau con mương, chia nhau gánh nước. Có lẽ nào, vì một tờ giấy sai sót, chúng ta lại vùi lấp bao nhiêu nghĩa tình?”

Một thoáng ngập ngừng trên khuôn mặt ông Dũng. Nhưng rồi ông siết chặt nắm tay, ánh mắt cương quyết. Có những ranh giới khi đã bước qua thì không thể quay lại. Tôi nhìn quanh phòng xử, không khí căng thẳng đến mức có thể cắt ra từng mảnh.

Phán quyết được đưa ra. Tòa tuyên hủy một phần giấy chứng nhận quyền sử dụng đất của bà Liên. Cả mảnh đất giờ như một tấm vải rách toạc, và bà Liên thì như người bị tước mất hơi thở. Bà đứng dậy, đôi chân run rẩy. Anh Phú đưa tay đỡ mẹ, đôi mắt đỏ hoe nhưng không rơi một giọt nước.

Những ngày sau đó là chuỗi ngày dài lê thê. Tôi và anh Phú lật từng trang hồ sơ cũ kỹ, tìm kiếm từng chứng cứ mới. Những tấm bản đồ bạc màu, lời kể của những cụ già trong xóm, từng vệt chân chim ký ức - tất cả đều được gom lại như người ta nhặt từng viên ngọc vỡ.

Ngày phiên tòa phúc thẩm diễn ra, trời trong veo sau một đêm mưa lớn. Tôi bước lên, giọng nói trầm tĩnh nhưng đầy quyết tâm. Tôi chỉ ra từng sai sót, từng điểm bất hợp lý. Tôi đưa ra những bức ảnh cũ, nơi bà Liên và ông Dũng từng đứng cạnh nhau, cười tươi dưới bóng cây bưởi trĩu quả - ranh giới khi ấy chỉ là vệt cỏ xanh non.

Không khí lặng đi. Ông Dũng nhìn những bức ảnh, ánh mắt thoáng xao động. Cuối cùng, ông thở dài, gật đầu với tòa. Một cái gật đầu như tháo nút dây đang siết chặt trái tim bao người.

Tòa tuyên khôi phục toàn bộ giấy chứng nhận cho bà Liên. Anh Phú òa khóc, bà Liên run run nắm tay tôi: “Cảm ơn chú. Từng tấc đất này, từng nắm đất này… quý lắm, quý vì là đất của mình”.

Ngày hôm ấy, tôi rời khỏi phiên tòa với đôi chân nhẹ bẫng. Ngoài kia, nắng xuyên qua từng kẽ lá, bóng người đổ dài trên mảnh đất đã giành lại được. Đất có hình hài, nhưng cũng có linh hồn. Mỗi tấc đất ấy đều gắn với một cuộc đời, một niềm tin vào công lý. Và tôi biết rằng, trên con đường hành nghề, tôi sẽ còn phải bước qua nhiều lằn ranh mong manh như thế. Nhưng dù khó khăn thế nào, tôi cũng sẽ đứng về phía công lý trên từng tấc đất ấy…

_hết kỳ 1

Bút ký của luật sư TRƯƠNG ANH TÚ

                                                                                 (còn nữa)