Nếu hành lang pháp lý không kịp thời bảo vệ, một thương hiệu doanh nghiệp xây dựng trong 20 năm có thể mất trắng chỉ trong 20 ngày.

Đó là nhận định của Luật sư Trương Anh Tú – Chủ tịch TAT Law Firm tại diễn đàn “hoàn thiện chính sách và tài sản trí tuệ - động lực cho doanh nghiệp đổi mới sáng tạo” ngày 26/8. Sự kiện do công ty TAT Law Firm phối hợp cùng Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp và Tạp chí Sở hữu Trí tuệ tổ chức.

Theo ông Võ Tân Thành, Phó chủ tịch VCCI, những năm gần đây, chúng ta chứng kiến thực tế là đổi mới sáng tạo, tài sản trí tuệ và khoa học công nghệ ngày càng đóng vai trò trung tâm trong quá trình phát triển. Điều này đồng nghĩa với việc các doanh nghiệp muốn đi xa, vươn ra thị trường thế giới đều phải dựa trên nền tảng sở hữu trí tuệ. Đó có thể là nhãn hiệu, sáng chế, bản quyền, thiết kế công nghiệp hay bí quyết kinh doanh…

Thế nhưng, theo ông Võ Tân Thành, thực trạng vi phạm quyền sở hữu trí tuệ ở nước ta vẫn diễn biến phức tạp, gây ra nhiều hệ lụy như: Hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng tràn lan, gây tổn thất lớn cho doanh nghiệp làm ăn chân chính; Xâm phạm nhãn hiệu, bản quyền và cạnh tranh không lành mạnh, làm giảm sút niềm tin của người tiêu dùng; Nhiều doanh nghiệp nhất là doanh nghiệp nhỏ và vừa chưa đủ nguồn lực để tự bảo vệ tài sản trí tuệ của mình

Ông Võ Tân Thành, Phó chủ tịch VCCI phát biểu tại diễn đàn

Ông Thành cho biết, theo các nghiên cứu quốc tế, tỷ lệ vi phạm quyền sở hữu trí tuệ ở nước ta vẫn ở mức cao so với nhiều quốc gia trong khu vực. Điều này không chỉ gây thiệt hại về kinh tế mà còn ảnh hưởng đến uy tín quốc gia, môi trường đầu tư và tiến trình hội nhập quốc tế của Việt Nam.

Thời gian qua, Nhà nước đã ban hành và từng bước hoàn thiện khung pháp luật về sở hữu trí tuệ. Việt Nam cũng có những cam kết quốc tế rất cao về bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ khi tham gia WTO và các Hiệp định thương mại tự do thế hệ mới như CPTPP, EVFTA, RCEP… Đây là động lực quan trọng để chúng ta nâng tầm hệ thống pháp luật, tiệm cận với chuẩn mực quốc tế.

Tuy nhiên, bên cạnh những tiến bộ, công tác quản lý và thực thi quyền sở hữu trí tuệ vẫn còn một số hạn chế như: Việc giám sát, phát hiện và xử lý vi phạm chưa thực sự kịp thời, thiếu sự phối hợp đồng bộ giữa các cơ quan chức năng; Chế tài xử phạt còn chưa đủ sức răn đe; Ý thức của doanh nghiệp và người tiêu dùng về bảo hộ tài sản trí tuệ còn hạn chế; Cơ chế hỗ trợ doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa tiếp cận công cụ pháp lý và tư vấn chuyên môn vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu thực tế.

TS. LS Nguyễn Văn Viễn – Chủ tịch Hội Sở hữu Trí tuệ TP.Hồ Chí Minh nhận định, tài sản trí tuệ chiếm giá trị áp đảo trong một doanh nghiệp. Theo ông Viễn, kinh tế thị trường là nền kinh tế tự do cạnh tranh và không nhà nước nào muốn một ai độc quyền. Khi doanh nghiệp nào độc quyền thị trường lớn đến mức độ nào đấy thì sẽ bị chia nhỏ ra để cạnh tranh lẫn nhau.

Tuy nhiên, trong nền kinh tế ấy lại có một lĩnh vực được độc quyền, đó chính là sở hữu trí tuệ. Lý do của việc này là bởi người ta muốn khuyến khích sự sáng tạo. Trong kinh tế thị trường, nhiều nước có luật chống độc quyền nhưng họ chấp nhận hy sinh nguyên tắc chống độc quyền ấy cho riêng lĩnh vực sáng tạo.

Hoàn thiện chính sách sở hữu trí tuệ chính là động lực cho doanh nghiệp phát triển

“Hiện nay, chúng ta đã có những nghị quyết, quy định khuyến khích sáng tạo. Ngay từ lúc thành lập cơ quan, từ Cục Sáng chế trước đây, nay là Cục Sở hữu trí tuệ đều đã theo đuổi mục đích này. Tuy nhiên, từ năm 1981 đến nay đã hơn 30 năm nhưng sự khuyến khích ấy vẫn chưa đủ, nhất là những người đã tạo ra tài sản trí tuệ cũng chưa giác ngộ được giá trị của tài sản của mình”, TS. LS Nguyễn Văn Viễn chia sẻ.

Ông cũng đặt ra vấn đề đó là khi doanh nghiệp nổi tiếng trong lĩnh vực của mình, thì ngay lập tức sẽ có bên nhái lại. Đây cũng là một quy luật của xã hội. Thế nên, chủ sở hữu tài sản trí tuệ phải giác ngộ thật sâu sắc về quyền sở hữu của mình, nhất là đối với tài sản vô hình.

Được thành lập đến nay đã 48 năm, Nhựa Bình Minh đã trở thành thương hiệu nổi tiếng, đứng sau hàng triệu km đường ống dẫn nước, hạ tầng công nghiệp và đô thị khắp cả nước. Thế nhưng, theo chia sẻ của đại diện Nhựa Bình Minh, những năm gần đây, doanh nghiệp này buộc phải học cách… trở thành luật sư bất đắc dĩ, chỉ để cố gắng bảo vệ cái tên do chính mình gây dựng.

“Từ dòng ống nhựa U-PVC, phụ kiện, keo dán đến logo (biểu tượng), kiểu dáng bao bì – nhiều doanh nghiệp đã sao chép gần như nguyên vẹn, chỉ biến đổi một vài ký tự. Có trường hợp còn đăng ký tên doanh nghiệp gần giống, rồi “mượn danh” Bình Minh đi tiếp cận đại lý, nhà thầu để ký hợp đồng cung ứng.

Người tiêu dùng không truy xuất nguồn gốc. Họ chỉ nhớ cái tên Nhựa Bình Minh. Khi chất lượng không đảm bảo, họ quay lưng – và chúng tôi mất không chỉ doanh thu, mà mất cả niềm tin.” – đại diện Nhựa Bình Minh chia sẻ.

Cũng theo chia sẻ của đại diện Nhựa Bình Minh, từ 2023 đến nay, công ty đã chủ động thành lập Tổ công tác bảo vệ thương hiệu, phối hợp chặt chẽ cùng hãng luật như TAT Law Firm thực hiện hàng loạt biện pháp như: giám định tại Viện SHTT, khiếu nại đến nhiều cơ quan chức năng, khởi kiện tại tòa, đầu tư hơn 19 tỷ đồng vào công nghệ in lazer chống giả, tổ chức phân phối – truyền thông để phân biệt hàng thật, giả. Tuy nhiên, kết quả thu được chưa tương xứng với nỗ lực bỏ ra.

Chia sẻ tại diễn đàn, Luật sư Trương Anh Tú – Chủ tịch TAT Law Firm cho rằng, một quốc gia có thể đi lên nhờ sáng tạo, nhưng cũng có thể chững lại nếu sáng tạo không được bảo vệ. Sở hữu trí tuệ chính là lá chắn để doanh nghiệp trụ vững và để nền kinh tế bứt phá trong kỷ nguyên sáng tạo.

"Một nền kinh tế không thể mạnh nếu người sáng tạo luôn phải sống trong nỗi lo bị cướp mất ý tưởng".

Theo ông Tú, hiện nay, Việt Nam đang gặp phải 3 “nút thắt” trong những chế tài, quy định về bảo hộ sở hữu trí tuệ. Đó chính là: Giám định chậm, độc quyền, khiến doanh nghiệp bỏ lỡ “thời gian vàng”; Chế tài nhẹ, khiến vi phạm bị coi như “chi phí kinh doanh”; Phối hợp liên ngành thiếu chặt chẽ, xử lý thiếu tốc độ.

Từ đó, ông Tú đưa ra một số giải pháp như: Hoàn thiện khung pháp luật, bổ sung cơ chế bồi thường trừng phạt; Vận hành hiệu quả Tòa chuyên trách SHTT; Mở rộng giám định độc lập; Ứng dụng công nghệ số, blockchain, AI để bảo vệ thương hiệu; Nâng cao nhận thức cộng đồng để người tiêu dùng trở thành “lá chắn mềm” chống hàng giả.

“Pháp luật về sở hữu trí tuệ không chỉ là hàng rào bảo vệ doanh nghiệp mà còn là bệ phóng để Việt Nam vươn mình trong chuỗi giá trị toàn cầu. Bảo vệ thương hiệu không chỉ là bảo vệ một doanh nghiệp, mà là bảo vệ niềm tin thị trường và động lực phát triển quốc gia”, ông Tú nói.