(SHTT) - Trước thực trạng công cụ giám định sở hữu trí tuệ tại Việt Nam vẫn còn nhiều hạn chế, tạo điều kiện cho nhiều doanh nghiệp 'đánh võ nhãn hiệu', chúng ta cần sớm đưa ra những cải cách thiết thực nhằm xây dựng “lá chắn pháp lý” cho thương hiệu Việt trong bối cảnh hội nhập.

Loạt 4 bài chuyên đề trước đã phác hoạ một bức tranh toàn cảnh: doanh nghiệp Việt đang phải đối mặt với chiêu “đánh võ nhãn hiệu”, trong khi công cụ giám định còn lạc hậu, hệ thống tư pháp thiếu nhất quán, và thi hành án chưa đủ mạnh để tạo hiệu ứng răn đe. Những hạn chế đó không chỉ làm doanh nghiệp mất niềm tin, mà còn khiến môi trường cạnh tranh trở nên thiếu công bằng. Cụ thể, là các bài viết sau:

Hoàn thiện chính sách tài sản trí tuệ - Động lực cho doanh nghiệp đổi mới sáng tạo

Khi một chữ thành chiến lược: Chiêu thức ‘đánh võ nhãn hiệu’ dưới lớp vỏ pháp lý

Giám định nhãn hiệu: Đã đến lúc phải cảm nhận như người tiêu dùng?

Luật SHTT có đang bảo vệ đúng đối tượng? Khi doanh nghiệp 'thật' bị lẫn trong trò chơi ngôn từ

Bài viết này nhằm tổng hợp những điểm nổi bật, đồng thời đề xuất 5 nhóm cải cách cụ thể, dễ đo lường và có thể triển khai ngay, như một “lá chắn pháp lý” cho thương hiệu Việt trong bối cảnh hội nhập.

Cập nhật tiêu chí giám định SHTT

Một trong những “nút thắt” lớn là phương pháp giám định. Hiện tại, giám định chủ yếu dựa trên so sánh hình thức (font, màu, bố cục), trong khi thế giới đã chuyển sang coi trọng cảm nhận của người tiêu dùng.

Ví dụ, trong một vụ tranh chấp tại Mỹ, tòa án đã chấp nhận khảo sát thị trường với 1.200 người tiêu dùng để chứng minh sự nhầm lẫn, thay vì chỉ dựa vào so sánh logo. Hành động đề xuất: ban hành “Bộ tiêu chí giám định khả năng gây nhầm lẫn”, trong đó có mẫu khảo sát tiêu chuẩn; đồng thời công nhận thêm các phòng giám định độc lập (trường đại học, viện nghiên cứu).

Chỉ tiêu đo lường (KPI):

• Thời gian giám định rút xuống ≤ 30 ngày.

• Tỉ lệ phán quyết có sử dụng khảo sát thị trường tăng đáng kể.

Tăng vai trò tiền lệ xét xử

Nhiều bản án hiện vẫn thiếu tính tham chiếu, khiến cùng một hiện tượng vi phạm có thể được xử lý theo nhiều cách khác nhau. Trong khi đó, tại EU, hệ thống bản tóm tắt án lệ được duy trì như một công cụ để thẩm phán và luật sư tra cứu.

Ví dụ: EUIPO từng khẳng định rằng một nhãn hiệu có tính nổi bật cao sẽ được bảo vệ mạnh hơn, ngay cả khi đối thủ thay đổi một số chi tiết nhỏ. Đây là nguyên tắc được viện dẫn lặp lại trong nhiều phán quyết.

Hành động đề xuất: xây dựng “bản tóm tắt án lệ SHTT” bằng tiếng Việt, do Tòa chuyên trách hoặc Cục SHTT phát hành; đồng thời cho phép trích dẫn tiền lệ như nguồn tham khảo chính thức.

KPI:

• Số phán quyết có tham chiếu tiền lệ tăng dần hằng năm.

• Thời gian xử lý một vụ việc giảm đáng kể.

Nâng tầm chuyên môn thẩm phán và giám định viên

Một hệ thống công lý mạnh chỉ có thể được bảo đảm nếu người “cầm cân nảy mực” đủ năng lực. Hiện tại, số lượng thẩm phán chuyên sâu về SHTT còn hạn chế, trong khi giám định viên ít có cơ hội tiếp cận xu hướng quốc tế.

Ví dụ: Chương trình “Judge Exchange” của EU cho phép thẩm phán các nước thành viên học hỏi trực tiếp từ thực tiễn quốc tế, từ đó hình thành cách nhìn toàn diện.

Hành động đề xuất: triển khai chương trình “Judge & Expert Exchange” giữa Việt Nam và các tổ chức như WIPO, EUIPO; quy định đào tạo bắt buộc tối thiểu số giờ mỗi năm.

KPI:

• Số giờ đào tạo/thẩm phán/năm.

• Kết quả khảo sát chất lượng phán quyết do doanh nghiệp và luật sư đánh giá.

Cơ chế cảnh báo tiền lệ rủi ro

Trong nhiều vụ việc, hàng giả và nhãn hiệu nhái đã lưu hành một thời gian dài trước khi bị xử lý. Nguyên nhân là thiếu hệ thống cảnh báo sớm, khiến biện pháp tạm ngừng không kịp thời.

Ví dụ: Ở một số quốc gia, cơ quan hải quan và sàn TMĐT được tích hợp vào cùng một cơ sở dữ liệu cảnh báo (alert system). Khi có dấu hiệu nhầm lẫn, hàng hóa được tạm ngừng chỉ trong vòng vài ngày.

Hành động đề xuất: xây dựng CSDL vi phạm liên ngành (Cục SHTT + QLTT + Công an + sàn TMĐT + báo chí chuyên ngành).

KPI: Thời gian từ tố giác đến biện pháp tạm ngừng ≤ 72 giờ đối với các vụ nghiêm trọng.

Bảo vệ doanh nghiệp trong nước

Không ít doanh nghiệp nhỏ thất bại trong tranh chấp vì thiếu nguồn lực chuẩn bị hồ sơ pháp lý. Nếu không có sự hỗ trợ, những thương hiệu nội địa mới nổi sẽ khó đứng vững trước các đối thủ có tiềm lực.

Ví dụ: Nhật Bản đã từng lập quỹ hỗ trợ pháp lý SHTT cho SMEs, giúp họ chi trả một phần chi phí đăng ký và tư vấn. Kết quả: tỉ lệ đăng ký nhãn hiệu nội địa tăng hơn 30% chỉ sau 5 năm.

Hành động đề xuất: thành lập quỹ hỗ trợ pháp lý SHTT cho SMEs, triển khai chương trình “Hàng chất – Mác thật”, đồng thời áp dụng ưu đãi phí đăng ký SHTT/GS1.

KPI:

• Tỉ lệ doanh nghiệp đăng ký nhãn hiệu nội địa tăng.

• Giảm số vụ thất bại do thiếu chứng cứ.

Kết luận - Kêu gọi hành động

Xây dựng môi trường công lý cho thương hiệu Việt không chỉ là việc sửa đổi từng điều luật, mà là tạo dựng một hệ sinh thái thực thi đồng bộ: từ giám định, tư pháp, đào tạo, cảnh báo sớm cho đến hỗ trợ doanh nghiệp.

Tạp chí Sở hữu Trí tuệ & Sáng tạo đề xuất, trong vòng 12-18 tháng tới, Bộ Tư pháp, Tòa án nhân dân tối cao, Cục SHTT, Bộ Công Thương cùng cộng đồng doanh nghiệp cần thống nhất một khung hành động cụ thể.

Tạp chí sẽ theo dõi và xúc tiến việc thành lập một “Nhóm chuyên gia” để chuyển hóa các đề xuất này thành dự thảo văn bản kỹ thuật. Đây sẽ là bước khởi đầu để biến cải cách từ từng chữ trên giấy thành từng nguyên tắc trong thực tiễn, bảo vệ đúng nghĩa cho thương hiệu Việt.

Nhằm phản ánh thực trạng cũng như hệ lụy của việc vi phạm quyền sở hữu trí tuệ; chỉ rõ những hạn chế trong việc quản lý, giám sát và đề ra những giải pháp hợp lý và kịp thời, được sự chỉ đạo của VCCI, Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp phối hợp cùng Công ty Luật TAT Law Firm, Tạp chí Sở hữu trí tuệ và sáng tạo tổ chức Diễn đàn: Hoàn thiện chính sách tài sản trí tuệ - Động lực cho doanh nghiệp đổi mới sáng tạo.

Thông tin chi tiết về diễn đàn 'Hoàn thiện chính sách tài sản trí tuệ - Động lực cho doanh nghiệp đổi mới sáng tạo':

Thời gian: 13h30 -17h00, Thứ Ba, ngày 26/08/2025

Địa điểm: Lầu 10, Hội trường VCCI-HCM, 171 Võ Thị Sáu, Phường Xuân Hòa, TP.HCM

Thông tin liên hệ:

Nhà báo Lưu Vân, ĐT: 0971261929

Nhà báo Mỹ Ý, ĐT: 0904334483

Đăng ký tham dự: Diễn đàn: Hoàn thiện chính sách tài sản trí tuệ - Động lực cho doanh nghiệp đổi mới sáng tạo