(VietQ.vn) - Trong kỷ nguyên kinh tế tri thức, bảo vệ tài sản trí tuệ không chỉ là quyền lợi của người sáng tạo mà còn là nghĩa vụ của Nhà nước để gìn giữ và phát huy sức mạnh quốc gia. Việt Nam đang đứng trước thời điểm quan trọng: hoặc kiến tạo một hệ sinh thái pháp lý đủ mạnh để bảo vệ chủ quyền sáng tạo, hoặc tiếp tục đánh mất cơ hội trong cuộc đua toàn cầu.

Ngày 26/8 tới, tại TP.HCM sẽ diễn ra Diễn đàn “Hoàn thiện chính sách tài sản trí tuệ – Động lực cho doanh nghiệp đổi mới sáng tạo”, quy tụ các chuyên gia, nhà quản lý và cộng đồng doanh nghiệp. Diễn đàn nhằm phân tích thực trạng vi phạm quyền sở hữu trí tuệ (SHTT), những bất cập trong cơ chế quản lý, đồng thời đề xuất giải pháp để bảo vệ hiệu quả hơn thành quả sáng tạo.

Lịch sử nhân loại cho thấy, mọi bước tiến vượt bậc – từ chiếc bánh xe đến trí tuệ nhân tạo đều bắt đầu bằng một ý tưởng táo bạo. Nhưng ý tưởng chỉ thực sự trở thành động lực phát triển khi được pháp luật bảo vệ, để người sáng tạo yên tâm đầu tư trí lực, tài sản và chấp nhận rủi ro.

Ở những quốc gia coi bảo vệ sáng tạo như bảo vệ chủ quyền, họ đã tạo ra những Edison, những tập đoàn công nghệ toàn cầu. Nhật Bản sau Thế chiến II, Hàn Quốc trong quá trình công nghiệp hóa, hay Mỹ với hệ thống tòa án liên bang chuyên trách về SHTT – tất cả đều cho thấy một điểm chung: không có thung lũng Silicon nếu tòa án không đứng về phía người sáng tạo.

Ngược lại, ở nơi luật pháp mơ hồ, đạo nhái bị xem nhẹ, sáng tạo nhanh chóng trở thành khẩu hiệu trống rỗng. Người tài sẽ chọn im lặng hoặc rời đi khi biết rằng thành quả của họ có thể bị chiếm đoạt mà không được bảo vệ.

Việt Nam đã có những động thái quan trọng như thành lập Tòa chuyên trách về SHTT, ban hành Nghị quyết 57-NQ/TW và 68-NQ/TW khẳng định tri thức là tài sản quốc gia, doanh nghiệp là trung tâm đổi mới. Tuy nhiên, thể chế mới chỉ là phần “xác”, còn phần “hồn” nằm ở cách vận hành thực tiễn và bản lĩnh của hệ thống tư pháp.

Một hệ sinh thái bảo vệ sáng tạo cần có ba trụ cột: Thứ nhất, Luật chuyên sâu – bịt kín “vùng xám” để chặn mọi hành vi lách luật; Thứ hai, tư pháp chuyên trách – thẩm phán đủ bản lĩnh đưa ra phán quyết dũng cảm, tạo án lệ tiên phong; Thứ ba, tư duy pháp quyền đổi mới – luôn đứng về phía những người dám nghĩ, dám làm.

Luật sư Trương Anh Tú – Chủ tịch TAT Law Firm, Ủy viên Thường vụ Trung ương Hội Kinh tế Môi trường Việt Nam.

Theo Cục Sở hữu trí tuệ, hiện có hơn 700.000 nhãn hiệu được bảo hộ ở Việt Nam, nhưng mỗi năm vẫn xảy ra hàng nghìn vụ vi phạm. Riêng năm 2024, hơn 2.000 vụ xâm phạm quyền SHTT đã bị xử lý, với giá trị hàng hóa vi phạm lên đến hàng trăm tỷ đồng. Những con số này không chỉ gây thiệt hại kinh tế mà còn bào mòn niềm tin vào môi trường kinh doanh.

Đổi mới sáng tạo bắt đầu từ doanh nghiệp, nơi ý tưởng kết tinh thành sản phẩm, dịch vụ và thương hiệu. Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp Việt vẫn xem đăng ký nhãn hiệu, sáng chế như một thủ tục hành chính, đến khi tranh chấp xảy ra mới nhận ra mình ở thế yếu.

Trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu, phòng xử án cũng là chiến trường. Doanh nghiệp nào nắm chắc quyền SHTT và biết vận dụng pháp luật sẽ có lợi thế vượt trội, không chỉ ở thị trường trong nước mà cả khi vươn ra quốc tế. Chủ quyền sáng tạo vì thế vừa là tấm khiên bảo vệ, vừa là thanh gươm mở đường để Việt Nam bước vào kỷ nguyên kinh tế tri thức với vị thế vững chắc.