Trong thế giới hợp tác kinh tế, có những cái bắt tay mang lại hàng tỷ đồng lợi nhuận, nhưng cũng có những cái bắt tay để lại vết cứa sâu đến tận cùng tài sản – và danh dự. Bút ký dưới đây của Luật sư Trương Anh Tú, thuộc Loạt bút ký Những Dấu Chân Trên Miền Công Lý, kể về một vụ kiện tưởng như đã ngã ngũ. Thế nhưng, nhờ vào sự kiên định về pháp lý, bản lĩnh của người bảo vệ công lý, và sự thật không thể bóp méo – đã rẽ theo hướng khác.

Có những vụ án không nổ ra từ một vụ bắt bớ hay tiếng còi hú, mà âm thầm gặm nhấm quyền lợi của con người qua từng trang hợp đồng, từng dấu mộc tưởng như vô tri. Và có những cuộc tranh chấp kinh tế mà chỉ một cái gật đầu thiếu phòng bị, một chữ ký đặt sai thời điểm – cũng đủ để mất cả cơ nghiệp.

Tôi bước vào vụ án này với một tâm thế rất quen: thận trọng, tỉnh táo và không cho phép bất kỳ chi tiết nào bị bỏ qua. Nhưng càng đi sâu, tôi càng cảm nhận được cái lạnh của sự thất tín, cái sắc nhọn của một hợp đồng được thiết kế như một cái bẫy. Đằng sau bản hợp đồng ấy là 3.901 tỷ đồng và 68.000m² đất thương phẩm – không phải con số trừu tượng, mà là phần lớn tài sản cả đời của một người đàn ông.

Ông tên Nam. Khoảng 70 tuổi. Giọng nói trầm ấm, đôi mắt từng trải, cái bắt tay vẫn chắc như đá tạc. Ông kể chuyện không dài, không màu mè, nhưng mỗi lần nhắc đến khu đất, tôi thấy ánh lên trong ánh mắt ấy một niềm tin rất thật. Với ông, đó không chỉ là đất – đó là máu thịt, là giấc mơ dày công vun đắp, là phần di sản sống mà ông muốn để lại cho thế hệ sau.

Ông Nam là kiểu người thuộc về một thế hệ hiếm hoi – lớp người rời quân ngũ, xếp ba-lô sau ngày đất nước thống nhất, rồi bước ra đời bằng đôi tay trắng. Ông từng vào Nam ra Bắc, lên rừng xuống biển, buôn hàng hóa nhỏ lẻ, rồi đầu tư gỗ rừng, làm cơ khí, sau đó nhảy sang xây dựng. Có lúc thắng đậm, có lúc trắng tay. Nhưng chưa bao giờ ông đánh mất một thứ: niềm tin vào chính mình và sự tử tế của đời người.

Ảnh minh hoạ

Khu đất ấy – hơn 68.000m² – là thành quả của gần 40 năm dấn thân, tính toán, tích lũy và không ít lần bị lừa gạt. Khi ông kể về nó, tôi không thấy vẻ sở hữu của một “ông chủ lớn”, mà thấy dáng dấp của một người nông dân thành thị – chăm chút cho giấc mơ của mình như người ta trồng lúa trên mảnh ruộng đời.

Và rồi, một ngày, giấc mơ ấy suýt thành cái bẫy.

Mọi chuyện bắt đầu từ một bản hợp đồng hợp tác đầu tư, được ký với một công ty có cái tên rất đẹp: An Vượng. Họ đến với vẻ lịch thiệp, mang theo kế hoạch phát triển đầy hứa hẹn: cùng khai thác khu đất, chia lợi nhuận, phát triển thành khu đô thị tầm cỡ. Hợp đồng trị giá gần 4.000 tỷ đồng, điều khoản phân minh, tiến độ thanh toán chia thành nhiều đợt.

Ông Nam tin tưởng. Ông bàn giao tài liệu, hỗ trợ pháp lý, mở cánh cửa cho đối tác tiếp cận khu đất. Đến đợt thanh toán đầu tiên – họ chậm. Đợt hai – họ im. Đợt ba – họ gửi một bản cam kết viết tay, không có bảo đảm, hứa hẹn sẽ “xem xét lại tình hình tài chính.”

Một năm sau, không có đồng nào được chuyển.

Nhưng rồi điều phi lý xảy ra: An Vượng kiện ngược lại ông Nam, yêu cầu tiếp tục thực hiện hợp đồng và chuyển giao quyền sử dụng đất như cam kết. Và điều khó tin hơn – tòa sơ thẩm chấp nhận yêu cầu đó.

Tôi nhận vụ việc khi mọi thứ gần như đã bị sắp đặt. Tài liệu pháp lý tưởng như bất lợi, dư luận thờ ơ, và phía đối phương đã rục rịch tìm đối tác chuyển nhượng. Ông Nam ngồi đối diện tôi, chỉ nói một câu:

“Tôi không tiếc tiền, tôi tiếc công. Tôi không muốn mình mất mảnh đất này bởi sự im lặng của luật pháp.”

Tôi hiểu. Đây không chỉ là một vụ kiện, mà là cuộc đối đầu giữa công bằng và sự hợp thức hóa của gian dối.

-------------------------------------------------------------------------------

Chúng tôi bắt đầu từ nguyên tắc cốt lõi nhất trong luật dân sự: nghĩa vụ thanh toán là điều kiện tiên quyết trong hợp đồng song vụ. Khi một bên không thực hiện nghĩa vụ đó – bên còn lại có quyền hủy bỏ hợp đồng. Đó là Điều 424 Bộ luật Dân sự – rõ ràng như ánh sáng. Nhưng điều khiến tôi trăn trở là: tại sao ánh sáng ấy không rọi đến tòa sơ thẩm?

Tôi và cộng sự dốc toàn lực chuẩn bị bản phản tố. Chúng tôi chứng minh từng lần vi phạm nghĩa vụ, từng văn bản chối bỏ trách nhiệm, từng hứa hẹn sáo rỗng từ phía An Vượng. Quan trọng hơn cả, chúng tôi phát hiện: phía đối tác đã kê khai năng lực tài chính dựa trên trái phiếu không rõ nguồn gốc, không có khả năng chi trả, có dấu hiệu lừa dối trong giai đoạn giao kết.

Chúng tôi gửi đơn kiến nghị khẩn cấp, đề nghị phong tỏa khu đất để bảo toàn tài sản, không để phía bên kia kịp “lách luật” chuyển nhượng cho bên thứ ba. Đó là cuộc chạy đua giữa tốc độ và sự thật.

Càng bước vào phiên xử, tôi càng hiểu sâu sắc hơn: làm luật sư không chỉ là đọc luật, viện dẫn điều khoản, mà là giữ lại cho thân chủ một cơ hội được đối xử công bằng. Có lúc, tôi cảm thấy mình như một người nhặt lại từng viên gạch của ngôi nhà công lý đang lung lay, đặt đúng vào chỗ của nó.

Nghề luật sư không phải là nghề đi tìm thắng – thua, mà là nghề bảo vệ niềm tin đang bị tổn thương. Trong vụ án này, tôi không chỉ bảo vệ một hợp đồng, một khu đất, mà là bảo vệ cho một người đàn ông đã đi qua cả tuổi trẻ của đất nước bằng đôi chân mình – giờ đứng trước nguy cơ mất đi tất cả vì lòng tin bị lợi dụng.

Ông Nam – vẫn với ánh mắt từng trải ấy – không hỏi tôi liệu có thắng không. Ông chỉ nói:

“Chúng ta phải làm tới cùng. Thắng hay thua, tôi chỉ mong sau này, nếu con tôi hỏi tại sao mất đất, tôi còn có thể ngẩng đầu.”

Và chính câu nói ấy, khiến tôi – một người luật sư – cảm thấy công việc của mình chưa bao giờ chỉ là một nghề.

-------------------------------------------------------------------------------

Tôi không thể kể hết mọi tình tiết pháp lý trong khuôn khổ bài viết này. Nhưng tôi có thể nói rằng, khi luật sư dùng đúng luật để bảo vệ đúng người, thì một vụ kiện tưởng như đã an bài có thể rẽ theo một hướng khác.

Còn tòa phúc thẩm? Tôi không thể đoán. Nhưng tôi biết, nếu họ chọn đúng – thì không chỉ có một bản án được sửa, mà còn một thông điệp được gửi đi: trong những tranh chấp kinh tế phức tạp, công lý vẫn còn chỗ đứng – nếu có người kiên trì giữ lấy nó.

Vụ án chưa khép lại. Cánh cửa phán xét vẫn mở. Nhưng dẫu kết quả thế nào, tôi tin mình – và thân chủ – đã bước những bước chân ngay thẳng trên con đường công lý, không lùi bước.

Và đôi khi, những dấu chân ấy – chính là điều khiến một luật sư tin rằng: công lý có thể bị trễ hẹn, nhưng không thể bị từ chối.

Phương Nam, 2021

Một ngày lặng gió, nhưng lòng người vẫn sục sôi.