Chiều hôm ấy, trời Hà Nội đổ mưa rả rích. Những giọt nước trượt dài trên ô cửa kính khi tôi vừa rời khỏi phiên họp kéo dài cả buổi sáng. Bỗng, chuông điện thoại reo lên. Giọng ông Minh vang lên, nghẹn ngào qua từng tiếng mưa:

“Luật sư ơi, xóm trọ của chúng tôi sắp mất hết rồi. Anh có thể cứu chúng tôi không?”

Tôi nhớ lần đầu gặp ông Minh. Ông là tổ trưởng một khu xóm trọ ven hồ, nơi hơn trăm hộ dân lao động nghèo chen chúc nhau trong những ngôi nhà lụp xụp, chỉ đủ để tránh mưa tránh nắng. Họ sống nhờ những công việc chân tay, từ đạp xích lô, bán vé số đến làm phụ hồ. Nghe nói mảnh đất họ sống bị bán lại cho một doanh nghiệp lớn để làm dự án bất động sản, và họ sắp phải dọn đi mà không nhận được bất kỳ khoản bồi thường nào đáng kể.

Khi ông Minh bày tỏ nỗi khổ, giọng ông trầm xuống, đôi bàn tay siết chặt nhau:

“Mất nhà, chúng tôi không biết đi đâu. Họ bảo chỉ cho chút tiền di chuyển, nhưng số ấy chẳng đủ thuê nhà vài tháng. Chúng tôi không cần sang giàu, chỉ cần một nơi để gọi là nhà.”

Tôi nhìn vào đôi mắt ông Minh, thấy trong đó ánh lên cả nỗi tuyệt vọng và niềm hy vọng mong manh. Những ánh mắt như kéo níu lấy tôi, mong mỏi một niềm tin. Tôi quyết định nhận vụ việc, dù biết rõ rằng phía đối diện không hề dễ dàng. Những dự án lớn luôn đi cùng với quyền lực và lợi ích. Để bảo vệ những con người nhỏ bé này, tôi phải chuẩn bị cho mình một hành trình đầy chông gai.

Ảnh minh hoạ

Những tuần sau đó là chuỗi ngày ngập trong hồ sơ, giấy tờ. Tôi rà soát từng dòng văn bản pháp lý, lần tìm những điểm bất hợp lý trong quy trình thu hồi đất và mức bồi thường mà chính quyền đề xuất. Nhưng mọi thứ không hề đơn giản. Lần nào tiếp xúc với cơ quan chức năng hoặc doanh nghiệp, tôi cũng nhận được câu trả lời lạnh lùng:

“Chúng tôi đã làm đúng quy trình.”

Có những đêm, tôi ngồi lặng giữa bàn làm việc, trước mặt là hàng tập hồ sơ dày cộp, mà lòng chỉ trĩu nặng những câu hỏi: liệu pháp lý có còn đủ chỗ cho những người thấp cổ bé họng này không? Có đôi lúc tôi tưởng như mình đang bước đi trên cát lún, mỗi bước chân đều thêm nặng nề, như đang đơn độc đẩy một tảng đá giữa dòng nước ngược.

Nhưng rồi, mỗi khi trở lại khu xóm nhỏ ấy, nhìn những ánh mắt khắc khoải của người dân, tôi lại tự nhủ:

“Mình phải làm gì đó. Họ không còn ai khác để dựa vào.”

Một buổi chiều, tôi trở lại khu trọ. Trời đã nhá nhem tối, và cả khu trọ chìm trong bóng đèn vàng leo lét. Bà Liên, một phụ nữ ngoài sáu mươi, kéo tôi ngồi xuống bên bậc thềm nhà.

“Luật sư à, tôi đã sống ở đây gần cả đời. Chỗ này nghèo, nhưng là nhà. Chúng tôi đi rồi, biết đi đâu để sống?”

Lời bà khiến tôi không thể ngủ yên đêm ấy. Tôi quyết định thay đổi chiến lược: không chỉ dựa vào pháp lý, mà còn kêu gọi truyền thông vào cuộc. Những bài báo, phóng sự nói về hoàn cảnh của xóm trọ đã gây chú ý, buộc các bên liên quan phải đối thoại. Sức ép dư luận dần mở ra những khe hở cho công lý len lỏi.

Nhưng không phải mọi thứ đều suôn sẻ. Một buổi sáng, ông Minh hớt hải đến gặp tôi, mặt đầy lo âu:

“Luật sư, họ bảo chúng tôi phải dọn đi ngay tuần sau! Cả khu đang rối lắm!”

Tôi cảm thấy như bị ném vào một bức tường lạnh ngắt. Thời gian đang cạn kiệt, và tôi biết rằng chỉ một sai lầm nhỏ, tất cả sẽ mất trắng. Tôi vội vàng tổ chức một cuộc họp khẩn với chính quyền, mang theo toàn bộ tài liệu và lập luận cuối cùng của mình.

Trong căn phòng họp khô khốc ánh đèn neon, tôi đứng dậy, không biện hộ như một luật sư, mà gợi mở như một người con của đất nước này:

“Họ không chỉ cần một mái nhà. Họ cần một tương lai. Một chỗ đứng xứng đáng giữa lòng thành phố đang đổi thay từng ngày.”

Tôi không biết mình đã nói bao nhiêu. Chỉ nhớ ánh mắt của ông Minh lấp lánh hy vọng sau từng câu chữ. Cả căn phòng lặng đi. Rồi, một người đại diện chính quyền chậm rãi gật đầu:

“Chúng tôi đồng ý sẽ bố trí tái định cư cho các hộ dân.”

Khoảnh khắc ấy, như có một dòng nước mát lành chảy qua lòng tôi.

Vài tháng sau, những hộ dân dần chuyển đến khu nhà tái định cư mới. Đó là một tòa chung cư cao tầng hiện đại, soi bóng xuống bờ sông Tô Lịch. Những căn hộ nhỏ nhưng đầy đủ tiện nghi, sáng ánh điện giữa bầu trời thành phố.

Tôi đến thăm ông Minh vào ngày dọn nhà. Ông đứng trên ban công, nhìn dòng sông bên dưới và cười:

“Chúng tôi có nhà rồi, luật sư ạ. Không phải nhà cũ, nhưng ít nhất chúng tôi không còn phải sợ mất nơi để về nữa.”

Tôi đi dọc hành lang, nhìn những đứa trẻ chạy nhảy, nghe tiếng người lớn trò chuyện, cảm giác như cả tòa nhà đang tràn ngập sức sống mới. Những ô cửa sổ sáng đèn, phản chiếu xuống dòng sông một thứ ánh sáng dịu dàng – ánh sáng của sự khởi đầu, của những ước mơ được chắp cánh.

Trên đường trở về, tôi ngẩng lên nhìn bầu trời Hà Nội vừa chớm tối. Cơn mưa đã tạnh. Những đám mây xám cũng đã tan. Chỉ còn những vệt nắng cuối ngày lấp lánh như những mảnh gương vỡ vụn, rắc lên từng mái nhà, từng con phố.

Mỗi vụ việc tôi tham gia đều để lại những dấu chân trên con đường làm nghề. Có những dấu chân đậm nét vì chiến thắng rực rỡ, nhưng cũng có những dấu chân lặng lẽ chỉ mình tôi biết. Dấu chân của ngày hôm ấy, tôi tin rằng sẽ mãi in trên nền công lý, nơi không chỉ có luật pháp mà còn có tình người và lòng trắc ẩn.

Hành trình bảo vệ những người yếu thế chưa bao giờ dễ dàng. Nhưng tôi luôn tin rằng, nếu bước đi với tất cả trái tim, công lý sẽ luôn hiện diện – như ánh sáng phản chiếu trong từng ô cửa – dù là nhỏ nhoi nhưng bền bỉ, không bao giờ lụi tắt.

Và tôi biết, ở một góc nào đó của thành phố này, những người lao động ấy đang bắt đầu lại một cuộc sống mới. Một cuộc sống mà nơi họ gọi là nhà – không chỉ là bốn bức tường, mà là một mái ấm đong đầy niềm tin.

Luật sư Trương Anh Tú