Gần đây, việc Tổng thống Mỹ thực hiện quyền ân xá đối với con trai mình đã làm dấy lên nhiều tranh cãi. Hành động này đặt ra câu hỏi lớn về tính khách quan, công bằng và liệu có vi phạm nguyên tắc “Nemo iudex in causa sua” hay không. Đây là nguyên tắc pháp lý lâu đời xuất phát từ Luật La Mã, mang ý nghĩa “Không ai có thể làm quan tòa trong chính vụ việc của mình”. Dù việc ân xá là quyền hiến định của tổng thống Mỹ, nhưng việc áp dụng nó cho người thân trực hệ có thể làm xói mòn niềm tin vào tính công bằng của hệ thống pháp luật.

Quyền ân xá của tổng thống Mỹ

Theo Điều II, Khoản 2 của Hiến pháp Mỹ, tổng thống có quyền “hoãn thi hành và ân xá đối với những vi phạm pháp luật liên bang, ngoại trừ các trường hợp luận tội”. Quyền ân xá này là một trong những đặc quyền rộng rãi nhất của tổng thống và không bị giới hạn bởi quyết định của Quốc hội hay Tòa án. Tổng thống có thể ân xá cho bất kỳ ai bị kết tội liên bang, và lịch sử Mỹ đã chứng kiến nhiều trường hợp ân xá gây tranh cãi.

Tuy nhiên, vấn đề nảy sinh khi quyền lực này được sử dụng để ân xá cho người thân hoặc chính bản thân tổng thống. Điều này đặt ra câu hỏi về xung đột lợi ích và khả năng lạm quyền.

Nguyên tắc “Nemo iudex in causa sua” và tính khách quan

Nguyên tắc “Nemo iudex in causa sua” đảm bảo rằng người có lợi ích liên quan đến vụ việc không thể đưa ra phán quyết hay quyết định trong vụ việc đó. Mặc dù tổng thống không phải là thẩm phán trong hệ thống tư pháp, nhưng quyền ân xá có tính chất tương tự như một “phán quyết cuối cùng” trong quá trình thực thi công lý.

Khi tổng thống ân xá cho con trai mình, rõ ràng có một xung đột lợi ích không thể phủ nhận. Tổng thống vừa là người có quyền đưa ra quyết định, vừa là người có mối quan hệ lợi ích trực tiếp với người được ân xá. Hành động này làm dấy lên nghi ngờ về tính khách quan và minh bạch trong việc thực thi quyền lực.

Dù quyền ân xá có tính chất tương tự như một phán quyết, nhưng về bản chất, nó khác với quá trình xét xử của tòa án. Xét xử diễn ra trong khuôn khổ pháp lý với sự giám sát của các bên liên quan, đảm bảo tính minh bạch và công bằng. Trong khi đó, ân xá là quyền lực đặc biệt của tổng thống, mang tính đơn phương và không cần thông qua một quy trình tư pháp cụ thể.

Do đó, dù hành động ân xá không phải là hành vi xét xử theo đúng nghĩa, nhưng nếu áp dụng cho người thân, nó sẽ vi phạm tinh thần của nguyên tắc “Nemo iudex in causa sua” và làm suy giảm niềm tin vào công lý.

Hệ quả của việc ân xá cho người thân

Việc ân xá cho người thân có thể dẫn đến tình trạng xói mòn niềm tin công chúng, khi người dân cảm thấy hệ thống pháp luật thiếu công bằng và thiên vị. Hơn nữa, hành động này tạo ra một tiền lệ nguy hiểm, có thể dẫn đến việc lạm quyền trong tương lai nếu không có sự giám sát chặt chẽ. Xung đột lợi ích từ hành động này cũng làm tổn hại đến tinh thần khách quan và minh bạch trong pháp luật.

Để tránh tình trạng lạm quyền và đảm bảo tính công bằng, cần tăng cường giám sát quyền ân xá, đặc biệt trong các trường hợp liên quan đến người thân của tổng thống. Các quyết định ân xá cần được công khai minh bạch và giải trình rõ ràng để tránh xung đột lợi ích. Đồng thời, việc đề cao đạo đức chính trị và đặt lợi ích quốc gia lên trên lợi ích cá nhân là yếu tố quan trọng để bảo vệ niềm tin vào hệ thống pháp luật.

Việc tổng thống ân xá cho con trai mình không vi phạm trực tiếp các quy định pháp luật hiện hành, nhưng nó đi ngược lại tinh thần của nguyên tắc “Nemo iudex in causa sua” và có thể gây tổn hại nghiêm trọng đến niềm tin vào hệ thống công lý. Để bảo đảm tính khách quan và công bằng, cần có những biện pháp kiểm soát quyền ân xá nhằm ngăn chặn xung đột lợi ích và bảo vệ nguyên tắc công lý trong xã hội.

TAT LAW FIRM tin rằng việc tuân thủ tinh thần khách quan và minh bạch là yếu tố cốt lõi để duy trì niềm tin vào hệ thống pháp luật và chính trị.